België festivalland: zo gaan onze zomerfestivals mee met hun tijd

Het zijn er om en bij de honderd vermoedelijk, van half juni tot half september: verspreid over een vijftiental weekends, een stuk of zes per week dus. In het weekend van 6 en 7 juli kon je naar LaSemo, Les Ardentes, het Sjock, Ieperfest of Cactus, en dan vergeten we er ongetwijfeld nog een paar. Niet voor niets wordt België vaak beschouwd als het ‘festivalland’ bij uitstek, want ons kikkerlandje telt meer festivals dan frietkoten per inwoner. Oké, dat is misschien een tikje overdreven, maar toch… Eén lastig puntje weliswaar: de op hol geslagen inflatie maakt sommige festivals onbetaalbaar voor wie het binnen redelijke perken wil houden. Gelukkig ontstaan er ook nieuwe vormen, die zich aanpassen aan onze nieuwe wereld en aan de verwachtingen van hun publiek.

(Niet) voor een dubbeltje op de eerste rij

Ooit waren we allemaal jong en barstensvol energie. We rolden door de modder en kampeerden drie dagen lang zonder ons te wassen: de ‘time of your life’, zong Green Day -of was het Bryan Adams? Wat maakt het uit. Vandaag willen we echter meer comfort en spenderen we ons geld liever aan events die hun best doen om er geen al te grote rotzooi van te maken voor de planeet. Het tijdperk van de megafestivals waar je als een melkkoe wordt uitgemolken met peperdure tickets en een onmenselijk programma viert nog steeds hoogtij, maar er is goed nieuws: ze zijn niet langer de enige optie. Er is ook een andere wereld: die waar je als festivalganger wordt uitgenodigd om alle tijd te nemen, te gaan zitten zonder omver te worden geduwd of vertrappeld, en zelfs na te denken … En waar de ervaring, setting, omgeving, sfeer en spirit van de gemeenschap primeren, veel meer dan de ronkende en klinkende namen die doorgaans bovenaan op de affiches prijken.

“Dit is de nieuwe generatie van ‘boutique’-festivals”, zegt Didier Gosset, woordvoerder van de Waals-Brusselse federatie voor muziekfestivals (FFMWB). “Festivals die weigeren nog langer mee te gaan in een logica van ‘megaheadliners’ om tickets te verkopen, en die liever hun bezoekerscapaciteit beperkt houden en een podium of zelfs een dure headliner schrappen om te focussen op andere zaken.” Andere waarden, zoals milieuduurzaamheid, inclusiviteit, gelijkheid, toegankelijkheid en gezelligheid. “We zitten echt in een logica van degrowth”, wat ook samenhangt met de inflatie die niemand had zien aankomen (bedankt corona, bedankt oorlog). “Alles is fenomenaal duurder geworden sinds 2020, van de gages van de artiesten tot de huurprijzen voor apparatuur. Dan hebben we het nog niet over het tekort aan arbeidskrachten … En dus zien festivals zich gedwongen om bij te sturen door hun prijzen en diensten op te voeren, of ze kiezen ervoor om van paradigma te veranderen.” Zo zien we vandaag festivals zoals Esperanzah! of LaSemo, die de kaart trekken van ‘minder maar beter’ (kwalitatief, groen, familiaal), en de godzilla’s à la Werchter, waar uiteraard de grote toppers op de affiche staan, maar waarvoor je maar beter een nieuwe spaarrekening opent … We hebben trouwens voor de lol eens een rekenmachine bovengehaald (ja, wij ook): met een 4-daagse combi à € 292, parkeren à € 25  (per dag!), een biertje à € 3,50 en kamperen vanaf € 37 (een stukje weiland) tot … € 649  (plankenvloer + bed + elektriciteit en afsluitbare deur, cool) zit je al snel aan een weekje Club Med. “Wat mij verontrust,” merkt Didier Gosset op, “is dat je aan de ene kant een Champion’s League van festivals hebt (denk aan Werchter, Graspop, Les Ardentes, Tomorrowland, Dour en Pukkelpop, red.) en aan de andere kant het proletariaat (de nichefestivals, zeg maar, red.). Er zit bijna niks meer tussenin. Tussen de festivals met minder dan 5000 mensen en die van meer dan 40.000 is het huilen met de pet op, op enkele schaarse uitzonderingen na (LaSemo en Esperanzah! dus, of Ronquières, ook een topper, red.). Een beetje alsof je in Brussel alleen nog maar Magasin 4 en Vorst Nationaal hebt.” Of Typh Barrow enerzijds en Aksak Maboul anderzijds: ultra mainstream versus ultra niche, zonder gulden middenweg.

Free your mind, and your fest will follow

Je hebt dus festivals die de inflatie doorrekenen in hun prijzen, en andere die meer inzetten op sociale verbinding en een lokaal geënt ecosysteem – lokaal qua artiesten, foodtrucks en accommodatie. Van Paradise City (het groenste festival van België, 100% vegetarisch en zo goed als carbon free) tot het ultrachille Deep In The Woods (een minifestival waar kids ook welkom zijn, op het Domaine de Massembre), van Campo Solar in Damme (met podia te midden van zonnebloem- en maïsvelden) tot het electro/experimental festival La Nature op de Baraque de Fraiture: het is tijd voor een herdefinitie van de prioriteiten en waarden die de festivalgangers graag willen uitdragen of die voor hen worden uitgedragen. Op de affiche van LaSemo bijvoorbeeld vind je totaal niet de vedetten die je zou verwachten, want naast Ben Harper, Balthazar, Cali en Pierre de Maere prijken ook namen als Victoire Tuaillon (een Franse journaliste, bekend van de feministische podcast Les Couilles sur la table), vegan sterrenkok Claire Vallée en collapsoloog Gauthier Chapelle … Want ook dat zijn festivals post corona: we staan op of gaan zitten om naar muziek te luisteren, maar ook om bepaalde uitwassen aan de kaak te stellen en campagne te voeren, zoals op Esperanzah! waar ‘cultuur wordt ingezet voor de ontwikkeling van een duurzame en solidaire samenleving’ en waar ‘de festivalganger de hoofdrol speelt’ in deze nieuwe wereld in opbouw (of ontmanteling). Voelt goed, toch?