Dreamscapes: alles over de opkomende escapism trend in digitale kunst
Het regent hoofdkussens. Pastelkleurige wolkjes die één voor één in een al even charmante zitkuil druppelen, omringd door zwartgeblakerde rotsen. Even verderop kan je een duik nemen in een rosékleurig zwembad, dat op zijn beurt uitloopt in een modernistische woonkamer met open dak. Geen sterrenhotel kan tippen aan deze ervaring, die nochtans geen verre reis noch bom geld kost. Meer zelfs: het is haast onmogelijk geworden om door Instagram te scrollen zonder drijvend tennisveld, schelpvormig huis of brutalistisch geïnspireerde draaitrap-naar-helemaal-nergens te spotten. Zogenaamde imaginary architecture heeft geen poot - of draagbalk - om op te staan, maar raakt juist daarom een gevoelige snaar.
Het fenomeen berust op 3D-rendering, waarbij realistische, digitale afbeeldingen worden gemaakt van een 3D-model. De techniek wordt al langer door architecten gebruikt om ontwerpen te previsualiseren, maar nam de laatste jaren een eigenwijs loopje in handen van creatievelingen wereldwijd. Architectuur vormt daarmee het zoveelste dominoblokje in het rijtje sectoren die overstag gaan voor de lokroep van het virtuele.
De mode-industrie investeert ondertussen al een tijdje fors in zogenaamde avatar garderobes. Tijd dus om ook de wereld waarin die avatars rondhuppelen aan te kleden. En of dat rooskleurige plekken zijn! De Zuid-Afrikaanse Alexis Christodoulou (@teaaalexis) was één van de pioniers die enkele jaren geleden de grenzen tussen fantasie en werkelijkheid deed vervagen en daar ook nog een stevige portie design tegenaan gooide. “Mijn generatie was de eerste die opgroeide met videogames waarin het digitale landschap 3D-dimensies kreeg. De meeste van die games speelden zich af in science fiction- of oorlogszuchtige werelden. Niet meteen mijn ding, maar het zette me wel aan het denken over wat er nog mogelijk zou zijn op dat gebied. Jaren later ben ik met 3D beginnen spelen en een nieuwe wereld ging - letterlijk en figuurlijk - voor me open. Het liet me toe om na de uren heerlijk irrationeel te zijn, en ik denk dat mensen zich daar wel in kunnen herkennen. Voor ik het wist, gingen mijn landschappen viraal.” Ondertussen zijn soortgelijke dreamscapes niet meer te tellen en krijgen we te maken met een schare indrukwekkende virtuele artiesten. SixnFive in Barcelona, Maxime Zhestkov, Paul Milinski of Joe Mortell, om er maar een paar te noemen.
Droomarchitectuur
Wat in de beginjaren nog een nichebezigheid was, raakte sinds 2020 in een stroomversnelling. Daar heeft de pandemie uiteraard een grote rol in gespeeld - nadat de wereld maandenlang zo goed als in huisarrest vertoefde, mag je escapisme gerust dé trend van dit decennium noemen. Meer recent schijnt ook de gigantische hype rond virtuele kunst en NFT’s de schijnwerpers op deze ‘droomarchitecten’.
Emma Slangen is industrieel meubelontwerpster en 3D-artist. Sinds ze twee jaar geleden vanuit haar flat in Londen met de techniek begon te spelen, heeft ze van die hobby een halftijdse job gemaakt en kan ze de vraag naar nieuwe renders amper bijhouden. “Vroeger was het iets wat ik na de uren voor mezelf deed, nu is het voor 50/50 mijn beroep. België zit nog in de beginfase op dit vlak, het zijn veeleer architecten die een beroep doen op mij. Vanuit het buitenland krijg ik dan weer vragen van verschillende sectoren: mode, product design, kunst, … Ik ben dit jaar met projecten bezig waarvan ik twaalf maanden geleden niet eens had geloofd dat ze bestonden. Het maakt een waanzinnige evolutie mee.”
Ook Christodoulou, die zijn ontwerpstudio ondertussen in Amsterdam vestigde, zag zijn klantenbestand evolueren van futuristisch georiënteerde Italiaanse bedrijven en modehuizen tot een bredere doelgroep. Kinfolk Magazine, audio-expert Bang & Olufsen, het digitale kunstplatform Nifty Gateway of tapijtfabrikant Belgotex: ze kwamen allemaal aankloppen voor een op maat gemaakt wereldje. Het betekent al meteen een moeilijke evenwichtsoefening voor de piepjonge kunststroming, balancerend tussen het creatieve en het commerciële. “Als ik gewoon voor mezelf zit te ontwerpen, geeft dat een ongelooflijk bevrijdend gevoel. Een beetje alsof je naar een gigantisch, verlaten meer zou rijden en je je hengel bovenhaalt, zonder verwachtingen over wat je zal vangen of welke richting het verder uit moet. Als je voor een klant werkt, is het alsof er altijd iemand in een hoekje van de kamer staat mee te kijken. Het is niet hetzelfde… Bovendien gaan NFT’s al snel hun eigen leventje leiden, dus ik ben wel waakzaam en duidelijk over wat er wel en niet met mijn werk kan en mag gebeuren.”
Ook Slangen werkt het liefst onbegrensd: “Ik ben tenslotte een nieuwe wereld aan het maken met oneindig veel mogelijkheden. Ik vermijd bewust mensen of dieren in mijn ontwerpen, want die sturen het verhaal automatisch een bepaalde richting uit: voor welk type persoon iets bestemd zou zijn, wat die ermee zou doen, enzovoort. Ik denk dat verbeelding één van de belangrijkste aspecten van deze beweging is, zowel voor de maker als het publiek. Daarom laat ik veel ruimte open voor interpretatie.”
Niet echt, maar toch weer een beetje wel
De meeste artiesten vinden zich in de open, ongedefinieerde realiteit waarin weinig ruimte is voor ratio - al zitten daar heel wat gradaties in. “Ik probeer altijd van iets realistisch te vertrekken,” zegt Slangen. “Het is niet mijn bedoeling om onze wereld exact te reproduceren, maar ook niet om er zodanig van af te wijken dat mensen zich er niet meer in kunnen herkennen. De afgelopen jaren zijn voor velen een hel geweest, waardoor ze zoek zijn naar een betere, aangepaste versie van de realiteit. Maar het moet wel nog steeds ‘hun’ realiteit zijn. In mijn werk zit meestal minstens één element dat afwijkt van de werkelijkheid. Dat kan iets materieels, structureels of iets zwaartekracht gerelateerds zijn.”
Bij Christodoulou draait het dan weer om complete droomwerelden. “Er zijn al mensen geweest die mijn ontwerpen, met wisselend succes, in het echt hebben nagebouwd. Maar dat is voor mij eigenlijk allesbehalve de bedoeling. Ik denk dat ik niet wìl dat ze echt worden, daar draait het juist om. Door iets daadwerkelijk te bouwen, sla je het verbeeldingselement aan diggelen en dat is juist de pijler van wat we doen. Mocht ik ooit op die trein springen, dan zou het in de context van een performance of tijdelijke tentoonstelling zijn. Ik ben nu wel met een interessant project bezig: een metaverse huis, compleet met verschillende ervaringen - ervaringen zijn een interessant gegeven. Interessant omdat ìk deze keer architecten onder de arm neem om mijn visie te helpen vormgeven, terwijl ik in het verleden steeds door hen en met het omgekeerde doel werd benaderd.”
De vraag rijst of de razend populaire 3D-beweging straks ook effectief haar sporen zal nalaten in de fysieke wereld. Of schoorstenen vol wilde bloemen en keukenzwembaden straks ook in onze woonhuizen opduiken. Hoe groot is de invloed van dromerige 3D-artiesten op de architectuur van morgen? Slangen, wiens Casa Montagna-ontwerp recent de cover van Imagicasa Real Estate sierde, ziet alvast de eerste effecten op het vlak van product design en interieurarchitectuur: “Tot nu toe was het nogal een eenzijdig met architecten: zij leveren mij hun plannen, materiaal en visie, waarop ik die digitaal uitbouw. Als ik voor producten render, krijg ik een grotere vrijheid en kan ik mee de identiteit ervan bepalen. Dan ontwerp ik puur op maat van het product ook de sfeer, de ruimte waarin het wordt voorgesteld, en je ziet dat dat aanslaat. Gezien de gigantische populariteit van dat soort beelden én de link die er al was met architectuur, sluit ik zeker niet uit dat er op den duur een soort kruisbestuiving tussen beiden zal komen.”
“De kloof wordt nu al overbrugd in interieurarchitectuur, kijk maar naar heel wat winkels”, vervolgt Christodoulos. “Maar er blijft wel een verschil tussen de deco van een showroom en het bouwen van een veilig, stevig gebouw volgens de wetten van de fysica. Het zal technisch gezien heel wat voeten in de aarde hebben, maar ik neem aan dat het tot op zekere hoogte wel zal gebeuren. Architectuur is als geen ander een uiting van wat er in de wereld gaande is, en escapisme is zo’n ding. Anderzijds spelen er nog andere zaken: wellicht krijgt de opwarming van de aarde straks meer invloed op de manier waarop we wonen dan Instagram.”
Plots lijkt het lang niet zo toevallig meer dat uitgerekend de vele waterlandschappen zo’n bijval krijgen: zijn we met z’n allen onbewust ondergelopen keukens en woonkamers aan het romantiseren? Instagram will tell.
